"Solar" kulisy przygotowań

Jak brzmi ‘Solar’ Kaiji Saariaho? OMN odsłania warstwę elektroniczną.

W filmie Szymon Bywalec, dyrygent Orkiestry Muzyki Nowej, opowiada o wieloletniej współpracy zespołu z fińską kompozytorką Kaiją Saariaho (1952–2023) oraz o przygotowaniach do wykonania jej utworu „Solar” for ensemble and electronics (1993) w wersji z odtworzoną, specjalnie zrekonstruowaną warstwą elektroniczną.
Głos zabiera również Przemysław Scheller – kompozytor i realizator warstwy elektronicznej – który przybliża proces odtworzenia oryginalnej partii i wyzwania związane z wykonaniami muzyki Saariaho.

Nagranie pochodzi z koncertu Orkiestry Muzyki Nowej, który odbył się 3 grudnia 2025 roku w sali koncertowej Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach.

Kaija Saariaho była jedną z największych kompozytorek przełomu XX i XXI stulecia. W ankiecie kompozytorskiej przeprowadzonej w 2019 roku przez BBC Music Magazine, Saariaho została uznana za największego żyjącego kompozytora, a w 2021 roku, The New York Times" ogłosił ją kompozytorem/ką roku. 

Utwór, który za chwilę usłyszymy zatytułowany jest Solar, czyli w tłumaczeniu: słoneczny. Może to być układ słoneczny, system słoneczny, ale także słoneczne światło czy promienie słoneczne. Kompozytorka często w tytułach swoich utworów nawiązywała do obiektów i zjawisk astronomicznych (Cristal, Asteroid, Orion) i do wszelkiego rodzaju światła, nie tylko słonecznego, co nie dziwi, jeśli weźmiemy pod uwagę fakt, że urodziła się w Helsinkach w Finlandii, gdzie właśnie światło jest towarem najbardziej deficytowym i najbardziej pożądanym.

 Solar - jak pisze o nim kompozytorka - opiera się na idei permanentnej struktury harmonicznej, która z jednej strony ciągle rozmywa swój obraz, a z drugiej nieustannie wraca do swojej pierwotnej formy, jakby podlegała prawom grawitacji. Kolejną ważną cechą Solara jest fakt, że jego materiał muzyczny jest celowo ograniczony. Powracają te same idee, zaaranżowane na różne sposoby, a przede wszystkim w różnych tempach. Pod koniec utworu można też zauważyć, że elementy muzyczne - rejestry, harmonia, rytm, tempo, orkiestracja - prezentowane są w bardzo szybko zmieniających się ekstremalnych postaciach.

Warto też wspomnieć o warstwie elektronicznej w postaci dwóch samplerów. Pierwszy z nich oparty jest na brzmieniach przypominających rozstrojone dzwoneczki, czy krotale. Brzmienia drugiego Yamahy SY99 zostały zagubione. Jean-Baptiste Barrière, mąż kompozytorki dopomógł w rekonstrukcji niektórych rozwiązań, natomiast Przemysław Scheller stworzył specjalny patch do spacjalizacji partii poszczególnych muzyków na dzisiejszy koncert.

Szymon Bywalec

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego  pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego, w ramach programu „Muzyka”, realizowanego przez Narodowy Instytut Muzyki i Tańca.

Partner wydarzenia: Katowice Miasto Ogrodów - Instytucja Kultury im. Krystyny Bochenek.

Patronat medialny: Polskie Centrum Informacji Muzycznej POLMIC